Ik beken: ook ik heb regelmatig stress. En als ik eens kritisch kijk naar waar die spanning zoal vandaan komt, stel ik vast dat veel van mijn stress voorkomt uit slechte gewoontes.
Slechte gewoonte nummer 1: moeilijk of niet neen kunnen zeggen. Met overvolle agenda’s en weinig tijd voor mezelf tot gevolg. (Had ik je al verteld dat ik sinds gisteren ondervoorzitter ben van de cultuurraad? En dat naast mijn job, mijn bestuursfuncties in 2 lokale verenigingen, mijn vrijwilligerswerk in het socio-culturele veld, mijn hobby’s waardoor 2 avonden per week ingevuld zijn,…) Ik vind die dingen stuk voor stuk oprecht leuk om te doen, maar te veel is te veel en ik ervaar dan ook regelmatig stress omdat ik al die ballen in de lucht moet houden.
Slechte gewoonte nummer 2: uitstellen. Natuurlijk heeft iedereen wel eens last van uitstelgedrag. Het is menselijk en hoeft ook niet problematisch te zijn. Maar ik heb mezelf al iets te vaak in moeilijke, stressvolle situaties gebracht door te veel to-do’s uit te stellen tot het allerlaatste moment.
Veranderen is lastig en akelig
Je zou dan denken: als die slechte gewoontes voor zoveel stress zorgen, verander ze dan! Maar veranderen is verdomd lastig. Wij mensen zijn gewoontedieren en streven naar wat men in het vakjargon ‘cognitief gemak’ noemt: voldoende bereiken met weinig moeite. En dat is precies wat mij lukt als ik doe wat ik altijd doe; in mijn geval ja zeggen en uitstellen. Het vraagt weinig energie, gaat precies vanzelf en voelt heel vertrouwd.
Veranderen daarentegen is akelig, want we hebben allemaal de neiging om pijn, ongemak en verlies te vermijden. We staan er niet op te springen om te gaan experimenteren of dingen te gaan veranderen, want we vrezen dat het veel moeite gaat kosten en hebben schrik voor mogelijke fouten. En ‘Fouten maken mag!’ is tegenwoordig wel een veelgehoorde uitspraak op managementconferenties, op HR-bijeenkomsten, in zelfhulpboeken of op het wereldwijde web, maar diep in ons brein gaan alle alarmbellen af en waarschuwt onze innerlijke criticus met luide stem: “Fouten maken is gewoon fout! Niet doen!”.
Gewoontegedrag wordt beloond; ook als het slecht voor ons is
En dan het meest moeilijke en idiote van allemaal: ons brein beloont ons gewoontegedrag, ook al is dat gedrag niet goed voor ons en bezorgt het ons allerlei lichamelijke en/of mentale ongemakken of stress. Elke keer we iets doen dat vertrouwd is, reageert ons brein in de trant van “Goed zo! Dit heb je al vaker gedaan en kost weinig energie. Je krijgt een beloning!”. En die beloning volgt in de vorm van een dosis dopamine die vrijkomt in je hersenen. Alleen is dopamine heel erg verslavend en wil je het fijne gevoel dat erop volgt, snel opnieuw ervaren.
Met z’n allen verslaafd aan stress
Ik weet niet of er bij jou al iets begint te dagen, maar het systeem dat ik hierboven beschrijf, maakt dat we met z’n allen (onbewust) verslaafd zijn geraakt aan stress. Stress is zo alomtegenwoordig dat ‘gespannen reageren’ een gewoonte is geworden. En juist ja, ik heb net uitgelegd dat gewoontegedrag wordt beloond. Scherp gesteld zou je stress dus eigenlijk kunnen beschouwen als een drug waarvan je jezelf op elk moment een dosis kan toedienen. En dat stukken eenvoudiger en goedkoper dan cocaïne, zes gin-tonics of een ander verdovend middel!
De vicieuze cirkel doorbreken
Je kan wat dat betreft op je twee oren slapen: als je al gestrest bent, zal je dat ook zeker blijven als je niets onderneemt. Meer nog: de stress zal alleen maar toenemen en op steeds meer domeinen je leven negatief gaan beïnvloeden. Want hoewel een kort stressmoment ons iets positiefs oplevert (in de vorm van dopamine als beloning voor ons gewoontegedrag), is chronische stress nefast voor ons hoofd en voor ons lijf. De vraag is dan ook of je bereid bent om in de greep van stress te blijven of dat je uit de vicieuze cirkel wil stappen en de betere versie van jezelf wil worden? Een versie waarin je verslaafd bent aan positieve, helpende gewoontes i.p.v. aan stress…
